Je bent begin twintig, de toekomst lijkt helder voor je uitgestippeld en dan, vanuit het niets, vraagt iemand of je mede-eigenaar van een veehouderij wil worden. Jildau Broekens waagde het erop.
Het lijkt alsof Jildau Broekens het zelf niet eens doorheeft.
Onverstoord praat ze, haar handen gevouwen voor zich op de keukentafel, haar gezicht in de plooi, terwijl er tijdens het interview toch echt voortdurend een kitten, Gijs, een vondelingetje, over haar schouders klautert.
Van rechts naar links.
Van links naar rechts.
Tot op enig moment de nageltjes van één van de pootjes hun grip op Jildaus capuchontrui verliezen en aan de vermakelijke balanceeract prompt een eind komt. Pardoes valt het pluizenbolletje op haar schoot.
,,Gijhijs’’, wijst ze het katje terecht, om het na een aai weer op haar nek te hijsen. Vragende ogen: waar waren we gebleven?
Band met dieren
Dat natuurlijke, vanzelfsprekende, bijna op het argeloze af, maar toch liefdevol. Het zegt iets over de band die de 26-jarige inwoonster van Lippenhuizen met dieren heeft. Ze horen bij haar, alsof het altijd al zo is geweest. Alsof het altijd al zo had zullen zijn.
Toch ligt dat genuanceerder dan je voor een boerin zou verwachten. Ja, ze ís veehouder. En ja, ze dráágt mede de verantwoordelijkheid voor een boerderij met bijna honderd koeien en zowat 75 hectare land. Maar Jildau leek helemaal niet in de wieg gelegd voor de veehouderij.
Ze groeide op als dochter in een ondernemersgezin in Gorredijk. Haar vader Gerrit bestiert er een landbouwmechanisatiebedrijf, gericht op de handel in trekkers en landbouwmachines, Broekens BV. Niet voor niets volgde Jildau – via een omweg in de kraamzorg, dat ,,niet mijn ding’’ bleek – een commerciële opleiding. Ze zou bij heit in de zaak. Het familiebedrijf voortzetten dat al een historie van 165 jaar kende.
Het liep anders.
Liefde voor dieren
En om dat te kunnen begrijpen moeten we terug naar de tijd dat Jildau nog niet eens kon lopen. De tijd waarin heit met haar in het kinderzitje aan het stuur door het lommerrijke coulissenland van de Friese zuidoosthoek fietste. Steeds als de route langs weilanden voerde en de kleine Jildau koeien of paarden ontwaarde, begon ze te stuiteren en te wijzen, net zo lang tot haar vader overstag ging en naar het hek koerste. ,,Dan móest ik er gewoon heen. Beesten kijken.’’
Uit de verwondering tijdens fietstochtjes kiemde de jaren daarna een bestendige liefde voor dieren, voor de zorg voor het vee en voor de boerderij. Ja, de boerderij! Nergens voelde ze zich zo op haar gemak als in de stal of op het boerenerf. Overall om de schouders. Laarzen aan. Haar in een makkelijke staart. Vuile handen maken.
Gelukkig voor Jildau waren er boerderijen genoeg, in de omstreken van Gorredijk en in de klantenkring van haar vader. Zo kwam ze als prille tiener aan een vast adres om te helpen op het land. ,,Kalveren melk geven, skodzje (schudden), swylje (wiersen). Die dingen. Trekker rijden kon ik toch al een beetje. Ik groeide er mee op.’’
Later deed ze ervaring op met melken op een groot melkveebedrijf in de regio, om uiteindelijk neer te strijken tussen de ongeveer honderd Holstein-Friesians van Wâtte Alma en Trea Mulder in Lippenhuizen, niet ver van haar geboorteplaats. Het voelde meteen vertrouwd. Van beide kanten. Als het echtpaar eens een paar dagen weg was, kreeg Jildau de verantwoordelijkheid over de boerderij. Ze droeg die met verve.
In het bedrijf
Op een dag, Jildau weet niet meer precies welke, was ze in de stal aan het werk, toen Wâtte bij haar kwam staan. De boer had iets op zijn hart.
,,Wat wil je, eigenlijk?’’, vroeg hij. ,,Waarom kom je niet bij ons in het bedrijf?’’
Hè?
Jildau was begin twintig. Ze was bijna klaar met haar verkoopopleiding. Het pad dat voor haar lag, leek helder uitgestippeld. En toen ineens deze vraag, die alles in een ander licht plaatste.
Verschillende emoties streden om voorrang. In eerste instantie was ze verrast. Natuurlijk kende ze de situatie van Wâtte en Trea. Vijftigers, met drie kinderen, van wie er niet een de ambitie had om de maatschap voort te zetten. Ze wist niet beter of het bedrijf zou op termijn verkocht worden; gebrek aan opvolging. Geen moment had de gedachte in haar hoofd gespeeld dat zíj, Jildau Broekens, daar een rol in zou kunnen spelen.
De vraag van de veehouder overviel haar, maar vleide haar ook. ,,Dat iemand je zoiets gunt. Dat je het vertrouwen krijgt voor zoiets groots…’’
Maar ogenblikkelijk was daar ook de gedachte aan haar vader. Aan het familiebedrijf met zijn lange traditie, en haar voornemens om in de voetsporen van eerdere generaties Broekens te treden.
Het gewicht van de keuze die Jildau moest maken leunde zwaar op haar jonge schouders. Wat moest ze nou?
Vader
,,Toen ben ik naar mijn vader gegaan. Bij hem kan ik altijd terecht. Hij is mijn vraagbaak. Hij weet hoe je een bedrijf runt. Hij heeft financieel inzicht.’’ Jildau legde Gerrit Broekens haar dilemma voor. Die had een even eenvoudige als wijze raad voor zijn dochter, los van alle bedrijfsmatige overwegingen, gewoon vaderlijk: ,,Famke, doe wat jij het allermooiste vindt.’’
Jildau, nog altijd met Gijs in haar capuchon: ,,Hij wéét hoe gek ik met dieren ben.’’
Een korte, maar intensieve tijd van wikken en wegen brak aan. ,,Gaat het financieel wel lukken? Want je kunt het werk nog zo leuk vinden, het moet wel kúnnen. De agrarische sector is momenteel geen makkelijke wereld. De regelgeving is ingewikkeld. Krachtvoer is duur. De prijs van diesel is hoog. En wat komt er nog meer op ons af?’’
Los daarvan: wat betekende de keuze voor de boerderij voor haar persoonlijk? ,,Ik ben nu nog alleen, maar stel dat er later een man komt? Kinderen? Wat dan?’’
Ja, wat als…
Toekomst
Jildau besloot die hypothetische vraagstukken eerst maar naast zich neer te leggen. ,,Want als je alles daar van laat afhangen, gebeurt er nooit iets in je leven.’’ Een belangrijk gesprek met de boekhouder vormde het laatste zetje. ,,Toen wist ik het: ik ga het doen.’’
Haar besluit zorgde voor opluchting op de boerderij aan de Bûtewei. Met het aanschuiven van Jildau werd de maatschap weer toekomst en nieuwe energie ingeblazen en dat was voelbaar, ook voor Jildau zelf. ,,We konden weer gas geven, in plaats van voorzichtig af te bouwen.’’
Dat vertaalde zich in nieuwe investeringen. Zo kwam er – mede op Jildaus voorspraak – een melkrobot, omdat zij het met haar pezige, maar ranke lijf fysiek niet zag zitten om tweemaal daags de bijna honderd koeien te melken. En Jildau stuurde aan op een systeem in de stal, waarbij koeien voortaan op een dikke laag zacht strooisel zouden liggen. Beter voor de koe, maar bewerkelijk voor de veehouder. ,,Wâtte was er eerst niet voor. Hij maakte zich zorgen om mijn schouders. Wel lief, eigenlijk.’’
Toch zette het jongste lid van de maatschap haar zin door. De diepstrooiselboxen kwamen er. Triomfantelijk: ,,En nu hebben we nooit meer koeien met dikke hakken.’’
Beginneling
Jildau weet niettemin dat ze de boerenwijsheid niet in pacht heeft. Nog niet. Ze is een beginneling, zeker in vergelijking met haar maat en leermeester. ,,Ik kan heel veel van Wâtte opsteken. Op het gebied van planning bijvoorbeeld. Dat je het voer op tijd bestelt. Dat je ruim vooraf een kraan regelt als je weet dat de kuilbult binnenkort dicht moet. Het vooruit werken, zodat je niet in de problemen komt als het eens tegenzit. Bij hem zijn dat automatismen, dingen die er helemaal zijn ingesleten, maar die ik nog moet leren.’’
Dat geldt voor iedere aspirant-boer, maar misschien zijn de wetten van het boerenbestaan voor een jonge vrouw nog des te harder. ,,Wâtte is zo sterk als een dijk. Of hij een kuilbult leegschept of ik, dat maakt nogal verschil. Ik doe er twee keer zo lang over.’’
Andersom kan de geroutineerde koeienboer ook van Jildau leren, denkt ze. Op het gebied van dierengezondheid en het monitoren daarvan met data, bijvoorbeeld. Maar ook in communicatie en openheid. Wat heet: niet voor niets liet ze zich in 2016, nog voordat ze tot de maatschap toetrad, in pikante outfit fotograferen voor de Boerinnenkalender, als jong, vrouwelijk uithangbord voor de agrarische sector. De fotoshoot leverde haar zelfs de titel ‘Mooiste boerin van het jaar op’.
Gooi de deuren open
Een modern boerenbedrijf moet niet in zichzelf gekeerd zijn, vindt Jildau, maar de deuren naar buiten opengooien. Zichzelf zichtbaar maken. Letterlijk, soms. Zo licht er ’s avonds sinds kort een gedetailleerd vormgegeven melkkoe feeëriek op in de nok van een schuur op het erf. Pal langs de doorgaande weg, duidelijk zichtbaar voor elke automobilist. Jildau maakte het zelf, vormde het ornament geduldig met een lichtslang tegen een raster. Een kleine blijk van agrarische marketing.
Maar wie verder kijkt, ziet in de lichtkoe misschien veel meer. Jildaus bling . Haar handtekening. Het staat symbool voor haar stempel op de boerderij, op een wereld die haar heeft omarmd en die nu deels de hare is.
Zo voelt het, als ze ’s ochtends door het land stiefelt om te kijken hoe het met de pinken staat, de dauw nog over het veld, natte laarzen in het hoge gras, klepperende ooievaars in de verte.
En zo voelt het, als ze erbij is als één van de koeien een kalf werpt, de stal heel even de adem inhoudt, terwijl dat nieuwe, onschuldige leven plakkerig en dampend in het stro glijdt.
Heeft ze, op de dag dat ze besloot boerin te worden, de juiste keuze gemaakt? Jildau kijkt omhoog, peinst. Als om haar beter te kunnen laten nadenken, laat kitten Gijs zich van haar flanken zakken.
,,Wanneer doe je iets goed? En wanneer wéét je of het goed is? Op een gegeven moment merk je dat het bij je leven is gaan horen. Dat het je leven is geworden.’’
